
Ciąża to czas, w którym organizm kobiety przechodzi liczne zmiany fizjologiczne, które mogą prowadzić do rozwoju różnorodnych dolegliwości proktologicznych. W tym okresie szczególną uwagę należy zwrócić na zmiany anatomiczne, hormonalne oraz mechaniczne, które wpływają na funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Zrozumienie tych mechanizmów i odpowiednia diagnoza są kluczowe dla skutecznego leczenia.
Zaparcia są jedną z najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego zgłaszanych przez ciężarne. Zmiany hormonalne, dieta, leki oraz mechaniczne uciskanie narządów przez powiększającą się macicę spowalniają pasaż jelitowy. Leczenie zaparć jest trudne, ponieważ wiele środków przeczyszczających jest niewskazanych w ciąży. Wskazówki obejmują dietę bogatą w błonnik, odpowiednią podaż płynów oraz bezpieczne środki osmotyczne, takie jak laktuloza, oraz umiarkowana aktywność fizyczna.
Do najczęstszych problemów, z jakimi zgłaszają się ciężarne, do proktologa należą:
Pojawienie się objawów związanych z zapaleniami hemoroidów jest czymś normalnym w trakcie trwania ciąży. Choroba hemoroidalna dotyczy aż 85% kobiet w III trymestrze ciąży.
Wiele kobiet w trakcie trwania ciąży może mieć nasilenie objawów takich jak: pieczenie, swędzenie, krwawienie czy nawet ból lub takie objawy wystąpią po raz pierwszy. Wraz ze wzrostem płodu w jamie brzusznej zwiększa się ciśnienie. Większe jest też obciążenie, jakie płód wywiera na jamę miednicy. Czynniki te mechanicznie utrudniają odpływ krwi żylnej ze splotów hemoroidalnych. Dodatkowo ukrwienie narządów miednicy i jamy brzusznej zwiększa się w związku ze zmianami hormonalnymi, zwłaszcza w drugiej połowie ciąży. Nie bez znaczenia są też zaparcia, które występują u ciężarnych. Wszystkie te czynniki powodują, że prawie połowa kobiet ma w czasie ciąży objawowe żylaki odbytu, które jeszcze po porodzie dają dolegliwości i objawy.
Najczęstyszm postępowaniem jest leczenie miejscowe, zachowawcze, używając np. nasiadówek z kory dębu czy maści sterydowych o właściwościach przeciwzapalnych. Postępowanie zabiegowe jest ograniczone wyłącznie do leczenia niektórych powikłań żylaków odbytu, których nie daje się opanować metodami zachowawczymi. Wśród nich są niektóre przypadki zakrzepicy żylaków, czyli powstanie tzw. zakrzepu brzeżnego.
Do innych problemów proktologicznych kobiet ciężarnych, poza zapaleniem guzków krwawniczych (hemoroidów), należy powstanie ostrej szczeliny odbytu. Szczelina odbytu rozwija się u około 2/3 kobiet w ciąży lub zaraz po porodzie. Jest to spowodowane nasilającymi się zaparciami oraz wzmożonym napięciem mięśni zwieracza (szczególnie podczas akcji porodowej). Typowymi objawami ostrej szczeliny odbytu poza krwawieniem, jest silny ból podczas wypróżnienia oraz utrzymujący się dyskomfort i świąd po.
W początkowym okresie leczenie polega na diecie zmiękczającej stolec (błonnik, odpowiednia ilość wody) oraz leki działające miejscowo, regenerująco. Po porodzie, w utrudnionym leczeniu stosujemy iniekcję rozluźniającą z toksyny botulinowej celem zapewnienia prawidłowego gojenia się rany.
Zakrzepica splotów okołoodbytowych jest również dosyć częstym problemem, z jakim ciężarne (w szczególności w III trymestrze ciąży) zgłaszają się do proktologa. Objawem jest bolesny guzek na brzegu odbytu. W przypadku zakrzepicy zwykle wystarcza miejscowe leczenie środkami zmniejszającymi stan zapalny, lub w bardziej zaawansowanych przypadkach zabieg nacięcia zakrzepu w znieczuleniu miejscowym.
Aktywność fizyczna w ciąży ma pozytywny wpływ na przewód pokarmowy, zmniejsza ryzyko zaparć i poprawia funkcjonowanie układu kostno-stawowego. W przypadku ciąży niepowikłanej, ćwiczenia aerobowe mogą być bezpieczne i korzystne, dlatego zaleca się, aby kobieta w ciąży starała się utrzymać aktywność fizyczną.